जेनजी आन्दोलनपछिको अस्थिर परिस्थिति देशका आन्तरिक तथा बाह्य व्यवस्थापनक्षमताको ठूलो परीक्षणका रूपमा देखा परेको छ। कूटनीतिक अविश्वास, आर्थिक दबाब, कर्मचारी तथा प्रहरी तन्त्रको मनोबल गिरावट, सुशासन सम्बन्धी चुनौती र आगामी निर्वाचनको संवेदनशीलता-यी सबैले मुख्य सचिव जस्तो निर्णायक पदलाई अझ महत्वपूर्ण बनाइदिएको छ। यिनै बहुआयामिक चुनौतीहरूको बीच डा। कृष्णहरि पुष्कर अनुभव, समन्वय क्षमता र संकट व्यवस्थापन योग्यता बोकेको सुदृढ विकल्पका रूपमा उभिएका छन्।
बिज्ञापन
बिज्ञापन
कूटनीतिक सन्तुलन पुन:स्थापना गर्न तयार अन्तर्राष्ट्रिय अनुभव
विदेशी एजेन्सी र दूतावासमाथि उठेको अविश्वासले नेपालका कूटनीतिक सम्बन्धमा अस्थिरता उत्पन्न भएको छ। यस्तो संवेदनशील घडीमा अन्तर्राष्ट्रिय अनुभव र कूटनीतिक बोध अत्यावश्यक हुन्छ।
बिज्ञापन
डा. पुष्कर भारतस्थित नेपाली दूतावास, नयाँ दिल्लीमा मिनिष्टर (इकोनोमिक)का रूपमा कार्य गरिसकेका छन्। साथै, उनी दक्षिण कोरियाका लागि कन्सुलरका रूपमा पनि जिम्मेवारी सम्हालिसकेका छन्, जसले नागरिक सेवा, कूटनीति र द्विपक्षीय समन्वयमा थप गहिराइ प्रदान गरेको छ। नेपालले अहिले भोगिरहेको कूटनीतिक ‘विश्वास–संकट’ पुनर्स्थापनामा यस्तो बहुआयामिक पृष्ठभूमि उपयोगी हुन सक्ने देखिन्छ।
अर्थतन्त्र पुनर्जीवनका लागि सिद्ध अनुभव : ‘श्रीलंका मार्ग’बाट जोगाउने भूमिका
आन्दोलनपछिको वातावरणले लगानी, उद्योग र व्यवसायिक क्षेत्रलाई कमजोर बनाएको छ। लगानीकर्ताको मनोबल गिरिरहेको, राजस्व घट्दै गएको र खर्च व्यवस्थापन जटिल बन्दै गएको अवस्थामा आर्थिक अनुभवी प्रमुख प्रशासक अपरिहार्य छ।
डा. पुष्कर दुई–दुई पटक अर्थसचिवको रूपमा काम गरेका छन्। उनी कार्यरत रहँदा देशले ठूलो आर्थिक जोखिम; विशेषत: ‘श्रीलंका जस्तै वित्तीय पतन’बाट बच्न महत्वपूर्ण निर्णयहरू कार्यान्वयन गर्न उनले अग्रसरता देखाएका थिए। राजस्व अनुशासन, वित्तीय जोखिम व्यवस्थापन, अन्तर्राष्ट्रिय आर्थिक समन्वय र निजी क्षेत्रसँगको संवादमा उनले प्रदर्शन गरेको दक्षता अहिलेको आर्थिक पुनरुत्थानका लागि ठोस आधार बन्न सक्छ।
प्रशासनिक विविधता : प्रजिअदेखि महानिर्देशकसम्मको यात्रा
डा. पुष्करको करियर सरकारी संयन्त्रका लगभग सबै तहमा फैलिएको छ। उनी, प्रमुख जिल्ला अधिकारी (प्रजिअ), विभागीय प्रमुख(महानिर्देशक), तथा प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद् कार्यालयको प्रशासन सचिव का रूपमा काम गरिसकेका छन्।
पीएमओमा रहँदा उनले बुद्धिमत्ता प्रणाली सुधार, राजस्व अनुसन्धान सुदृढीकरण, सम्पत्ति शुद्धिकरण नियन्त्रणआयोगमा संरचनात्मक सुधार जस्ता उच्चस्तरीय पहल अगाडि बढाएका थिए। यस्तो जिम्मेवारीले उनलाई नीति निर्माणदेखि कार्यान्वयनसम्मको सम्पूर्ण राज्य संयन्त्रको सूक्ष्म ज्ञान प्रदान गरेको छ।
कोभिड–१९ संकटमा देखिएको उच्चस्तरीय नेतृत्व क्षमता
वैश्विक महामारीको कठोर समयमा कोभिड–१९ संकट व्यवस्थापन केन्द्रको महत्त्वपूर्ण सदस्यका रूपमा डा. पुष्करले संकट व्यवस्थापनमा ठोस भूमिका निर्वाह गरे।
स्वास्थ्य स्रोत परिचालन, क्वारेन्टिन/आइसोलेसन व्यवस्थापन, सीमा सुरक्षा, आपूर्ति प्रणाली र अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग समन्वयमा उनले देखाएको सक्रियता प्रशासनिक संकट व्यवस्थापन क्षमताको स्पष्ट प्रमाण मानिन्छ।
निजामतीतन्त्रको मनोबल पुनर्स्थापना गर्न सक्षम व्यक्तित्व
आन्दोलनपछि सरकारी कर्मचारीको आत्मविश्वास गम्भीर रूपमा कमजोर भएको छ। पोसाकमै सार्वजनिक सवारी चढ्दा असहजता, ‘सेतो प्लेट’ विवाद, सेवा ऐनको अनिश्चितता र प्रशासनिक अस्थिरताले निजामती तन्त्रमा नकारात्मक प्रभाव छोडेको छ।
संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालयमा सचिवका रूपमा सेवा दिँदै डा. पुष्करले कर्मचारी संरचना सुधार र मनोबल उकास्ने कार्यक्रमहरू अघि बढाएका थिए। कर्मचारी प्रशासनको गहिरो समझ र कार्यसम्पादनमूलक मनोविज्ञान बुझ्ने क्षमताले उनी प्रशासनिक पुनर्जीवनका लागि उपयुक्त देखिन्छन्।
प्रहरीको मनोबल उकास्न आवश्यक संगठन–बोध
जेनजी आन्दोलनमा सबैभन्दा ठूलो आघात नेपाल प्रहरीले झेल्नु पर्यो। भौतिक क्षति, संगठनात्मक दबाब र मनोवैज्ञानिक आघातको असर अहिले पनि देखिन्छ।
डा. पुष्कर सशस्त्र प्रहरी बल, सेवा आयोग र नेपाल प्रहरी विशेष श्रेणी बढुवा समितिमा बसेर प्रहरी संरचना, बढुवा प्रक्रिया र संगठनात्मक सुधारमा योगदान दिइसकेका छन्।
आगामी निर्वाचनको संवेदनशीलता हेर्दा प्रहरी–प्रशासन समन्वयमा सक्षम नेतृत्व अनिवार्य छ, जुन अनुभव उन्हें स्पष्ट रूपमा छ।
भ्रष्टाचारविरोधी एजेन्डामा दृढता र सुशासनको आधार
अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा कार्यानुभव बटुलेका डा। पुष्करले भ्रष्टाचार नियन्त्रण, सार्वजनिक अखण्डता, दण्डहीनता विरुद्धको नीति कार्यान्वयन र जोखिम व्यवस्थापनमा महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेका छन्।
जेनजी आन्दोलनको मूल आधार सुशासनप्रतिको जनआक्रोश भएकाले यस्तो पृष्ठभूमि मुख्यसचिव पदमा अझै महत्त्वपूर्ण रहेको छ।
अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारीमा गहिरो समझ र पहुँच
डा. पुष्करले विश्व बैंक, एशियाली विकास बैंक, अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष तथा भारत, चीन, जापान, कोरिया जस्ता देश तथा संस्थासँग सहकार्यमा आधारित परियोजनाहरूमा नेतृत्वदायी भूमिका खेलेका छन्।
यसले नेपाललाई आवश्यक परेको अन्तर्राष्ट्रिय आर्थिक र प्रविधिक समर्थन समन्वय गर्न उनी सक्षम रहेको संकेत गर्दछ।
समावेशी नेतृत्वको नयाँ पाटो : पहिलो मधेशी मुख्य सचिव
डा. पुष्कर मधेशी समुदायबाट मुख्य सचिव बन्न सक्ने पहिलो उम्मेदवारका रूपमा चिनिन्छन्।
समावेशिता, प्रतिनिधित्व र राज्य संयन्त्रमा विविधताको सन्देश देशको प्रशासनिक विश्वसनीयतामा सकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ। राजनैतिक रूपमा समेत यस्तो नियुक्तिले वर्तमान सरकारलाई समावेशी शासनको सन्देश दिन सक्षम बनाउँछ।
आगामी निर्वाचनका चुनौतीमा आवश्यक समन्वयकारी नेतृत्व निर्वाचन आयोग नेतृत्वविहीन, संवैधानिक सुनुवाइ अनिश्चित र सुरक्षा संयन्त्र दबाबमा रहेको अवस्थामा निर्वाचन व्यवस्थापनको जिम्मेवारी अत्यन्त संवेदनशील छ।
डा. पुष्करजस्ता बहुआयामिक अनुभव भएका नेतृत्वले निर्वाचन आयोग, प्रशासन, सुरक्षा निकाय र राजनीतिक दलसँग समन्वय गर्दै निर्वाचनलाई निष्पक्षरूपमा सम्पन्न गराउन योगदान पुर्याउन सक्छन्।
निष्कर्ष : बहुमुखी अनुभव, संकट व्यवस्थापन क्षमता र सुशासन दृष्टिकोणसहित डा. पुष्कर उपयुक्त विकल्प
कूटनीतिक अस्थिरता, आर्थिक दबाब, प्रशासनिक अन्योल, सुरक्षा संवेदना, सुशासनका चुनौती र निर्वाचनको समयबद्ध आवश्यकता, देश अहिले बहु–संवेदनशील मोडमा छ।
यस्तो अवस्थामा अनुभव, समन्वय शक्ति, अन्तर्राष्ट्रिय समझ, आर्थिक दक्षता, प्रशासनिक विविधता र संकट व्यवस्थापन कौशल भएको नेतृत्व नै मुख्यसचिवका लागि उपयुक्त हुन्छ।
यी सबै पक्ष समेटेर हेर्दा डा। कृष्णहरि पुष्कर देशलाई आवश्यक परिपक्व, सक्षम र भरोसापात्र मुख्यसचिवका रूपमा उदाएका छन्।
